Liệu pháp Hình mẫu Mối quan hệ (Imago Relationship Therapy) cho cặp đôi, vợ chồng.
Bài viết này được tôi nghiên cứu và phác thảo trong bối cảnh đang là một Nhà thực hành, Nhà đào tạo NLP. Đứng từ góc độ NLP tham khảo và nghiên cứu các Liệu pháp vào Coaching, không nhằm mục đích trình bày một cách chi tiết và hướng dẫn người khác làm theo dưới góc độ học thuật Tham vấn và Trị liệu Tâm lý, lưu ý trước khi đọc!
Cách đây gần 01 năm, khi lần đâu đọc quyển sách “Làm thế nào để có một mối quan hệ hoàn hảo“, tựa tiếng anh “Getting The Love You Want” của tác giả Tiến sĩ Harville Hendrix, dịch giả Phan Linh Lan và Phan Lưu Ly, tôi rất tâm đắc với những điều mà tác giả chỉ ra trong mối quan hệ cặp đôi, vợ chồng rằng 99% các mối quan hệ đều bị điều khiển bởi vô thức của con người, được hình thành từ tổng hòa các ký ức từ thời thơ ấu đến lúc trưởng thành, từ đó dẫn đến các mâu thuẫn phát sinh mà người gánh chịu hậu quả là cả hai người nam và nữ, 70% các mối quan hệ đi vào bế tắt và không tìm ra lời giải. Ông cũng cho ra đời Liệu pháp Hình mẫu (Imago Relationship Therapy) giúp các cặp đôi hàn gắn mối quan hệ và sống hòa hợp.
Xem thêm các liệu pháp khác:
Qua thời gian gần 02 năm làm việc với các cặp đôi, chuyên tìm tòi và nghiên cứu về các giải pháp, liệu pháp giúp mối quan hệ tốt đẹp, cơ duyên đưa tôi đến liệu pháp này, nay xin gửi đến các bạn đọc liệu pháp nổi tiếng của Tiến sĩ tâm lý, Hendrix Harville Hendrix.
Liệu pháp Hình mẫu Mối quan hệ (Imago relationship therapy – viết tắt – IRT) nhằm mục đích trang bị cho các cặp vợ chồng những công cụ cần thiết để kết nối với nhau theo cách hiệu quả hơn, đồng thời vén bức màn sự định hình cảm xúc từ tuổi thơ ảnh hưởng thế nào đến mối quan hệ hiện tại. Hình thức trị liệu kết hợp các kỹ thuật tâm linh và hành vi với các phương pháp luận tâm lý học phương Tây để hỗ trợ các cặp vợ chồng khám phá các nhân tố vô thức ảnh hưởng đến mối quan hệ của họ. Liệu pháp Hình mẫu liên quan đến việc xem xét các mâu thuẫn giữa cặp vợ chồng chỉ là kết quả của những trường hợp cụ thể, chứ không phải nguyên nhân của sự bất hòa. Bằng cách kiểm tra sự xung đột của chính nó, một cặp đôi có thể đi đến một giải pháp đôi bên cùng hài lòng, chữa lành mối quan hệ và sau đó cùng nhau hàn gắn mối quan hệ, trở nên tốt đẹp hơn.
Hình mẫu là gì?
Trích đoạn trong sách “Làm thế nào để có một cuộc hôn nhân hoàn hảo”:
“Bạn dựa trên hình ảnh của một người khác phái do vô thức tạo ra trong suốt khoảng thời gian dài từ khi bạn mới ra đời, để tìm kiếm người bạn đời lý tưởng, người vừa có nét giống với người nuôi dưỡng bạn lại vừa bổ khuyết cho những phần bản ngã bị mất của bạn. Tôi đã gọi hình ảnh này là Hình mẫu (Imago). Hình mẫu – đó là hình ảnh tổng hợp những nét tính cách của những người đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến bạn trong buổi bình minh của cuộc đời. Những người đó có thể là cha mẹ hay anh chị, hoặc người giữ trẻ hoặc một người họ hàng gần gũi. Là ai cũng vậy, một phần tâm thức bạn sẽ ghi lại mọi đặc điểm của người đó – giọng nói của họ, phản ứng của họ khi bạn khóc, màu da của họ lúc nổi giận, nụ cười của họ khi hạnh phúc, hình dáng của đôi vai, những cử động của cơ thể, tính khí, tài năng và sở thích của họ. Cùng với những dữ liệu này, bộ não của bạn còn ghi lại tất cả những tác động qua lại giữa bạn và họ. Não bộ không diễn giải những dữ liệu này mà chỉ cất nó vào một góc sâu trong ký ức.”
Ngay cả bậc cha mẹ tốt nhất cũng không đáp ứng đầy đủ các nhu cầu và mong đợi của trẻ. Như vậy, hình mẫu của một cá nhân sẽ kết hợp cả hành vi tích cực và tiêu cực mà nó liên kết với người yêu lý tưởng của mình. Chúng ta một cách vô thức tìm kiếm tình yêu lúc trưởng thành, vô thức tìm kiếm người giống với Hình mẫu – người sẽ cho phép chúng ta phát triển những phẩm chất mà chúng ta đã ức chế hoặc không được thỏa mãn ở thời thơ ấu.
Lịch sử Liệu pháp Hình mẫu
Vào cuối những năm 1970, Tiến sĩ Harville Hendrix và LaKelly Hunt, cả hai người đều trải qua cuộc ly dị với người hôn phối của mình, đã có cùng một mối quan tâm chung trong việc tìm hiểu cuộc hôn nhân thất bại của họ. Sự thiếu hiểu biết về mối quan hệ trước đã khiến họ tìm hiểu, nghiên cứu từ các mối quan hệ đó, sau đó họ kết hôn với nhau vào năm 1984, mối quan hệ tốt đẹp nhờ học được các bài học từ mối quan hệ cũ và cho ra đời Liệu pháp Hình mẫu, giám sát động học của mối quan hệ thân mật.
Năm 1977, họ giả định rằng các tổn thương cảm xúc và tâm lý trải qua trong thời thơ ấu qua các tương tác với cha mẹ, con người phản ứng lại với một tình huống cụ thể theo cách đã được hình thành theo một cách vô thức, tình huống kích hoạt những vết thương đó. Họ tin rằng chỉ có một mối quan hệ đã cam kết, chẳng hạn như hôn nhân, mới có thể cung cấp các biến số cần thiết để tạo thuận lợi cho việc chữa lành và phát triển. Hendrix đưa ra các chiến lược như “soi gương” và “đóng những cửa thoát” để các cặp đôi thực hành và từ đó cải thiện đáng kể mối quan hệ của mình. Hendrix và Hunt kết luận rằng một mối quan hệ hôn nhân, dựa trên việc chữa lành lẫn nhau, là hình thức trị liệu hiệu quả nhất.
Mặc dù thành công trong thực tế của chính mình, nhưng mãi cho đến năm 1988 quyển sách “Getting the Love You Want – Làm thế nào để có cuộc hôn nhân hoàn hảo” mới ra đời. Liệu pháp Hình mẫu Mối quan hệ đã thu hút sự chú ý của cộng đồng, liệu pháp được nghiên cứu trong nhiều năm tiếp theo khi Hendrix và Hunt sữa chữa và mở rộng các nội dung cốt lỗi của liệu pháp. Ngày nay, có hơn 2000 chuyên gia trị liệu sử dụng liệu pháp này trên toàn thế giới.
5 nguyên lý cơ bản của Liệu pháp Hình mẫu
Liệu pháp Hình mẫu Mối quan hệ bao gồm 5 nguyên tắc cốt lõi. Đó là:
- Hiểu được rằng, bạn đời của mình đã từng là một đứa trẻ bị tổn thương.
- Tái lãng mạn mối quan hệ thông qua những bất ngờ thú vị, tặng quà, bày tỏ sự công nhận.
- Chuyển hóa sự thất vọng và sự chống đối của bạn bằng cách thay đổi các lời phàn nàn thành những yêu cầu.
- Giải quyết cảm xúc tức giận cực đoan ngay.
- Tái thiết lập cái nhìn tích cực về mối quan hệ như một nơi hạnh phúc, hài lòng và an toàn.
Xung đột và Vấn đề Truyền thông
Mâu thuẫn thường phát sinh như là kết quả của một sự bất mãn về cảm xúc xảy đến trong một bối cảnh của mối quan hệ. Bên ngoài nó được thể hiện thông qua những lời chỉ trích, tức giận và sự không hài lòng. Liệu pháp Hình mẫu Mối quan hệ giúp một cặp đôi khám phá nguyên nhân gốc rễ của những tổn thương cảm xúc hay nhu cầu ẩn, từ đó xác định đâu là yếu tố gây ra những vấn đề nan giải như sự phàn nàn, cảm xúc và hành vi tiêu cực.
Quy trình Đối thoại Chủ ý: Soi gương, Xác nhận và Thấu cảm
Quy trình Đối thoại Chủ ý là một khía cạnh quan trọng nhất của Liệu pháp Hình mẫu Mối quan hệ. Cuộc đối thoại có cấu trúc này kết hợp kỹ năng nói và lắng nghe để tạo điều kiện giao tiếp chuyển hóa. Giao tiếp chuyển hóa xảy ra khi tính dễ bị tổn thương của một đối tác gặp sự xác nhận và thấu cảm từ người kia.
Bước đầu tiên của cuộc đối thoại có chủ ý được gọi là soi gương, nó đơn giản liên quan đến việc lặp lại các từ ngữ được nghe người nói (tôi gọi là người A), cho đến khi cả hai bên đều nghe và cảm thấy hiểu về cách diễn đạt của người giải bày.
Bước thứ hai là giai đoạn xác nhận, người lắng nghe (gọi là người B) tổng hợp và thể hiện sự hiểu biết về những điều mà người A đã trình bày. Quan trọng nhất, người B phải giải thích tại sao trải nghiệm của người nói có ý nghĩa, ngay cả khi người B không đồng ý với nó.
Thể hiện sự thấu cảm là bước cuối cùng, nó khuyến khích mỗi người cố gắng đánh giá cao trải nghiệm đang được đặt ra, theo quan điểm của người phối ngẫu.
Hãy xem ví dụ sau của chính tác giả Hendrix:
Greg và Sheila, một đôi vợ chồng trẻ mới chung sống với nhau được vài tháng. Greg khởi đầu cuộc đối thoại:
Greg: Sheila, anh cảm thấy buồn phiền vì em hút thuốc lá và anh muốn em tỏ ra tế nhị hơn khi hút thuốc bên cạnh anh. Vì tôi đã hướng dẫn Sheila và Greg thực hành bài tập “Soi gương” nên Sheila, theo bản năng, đã đáp lại Greg với thái độ tự vệ.
Sheila: Anh biết là em hút thuốc từ khi anh hỏi cưới em. Anh chấp nhận điều đó ngay từ đầu. Vậy tại sao anh cứ luôn luôn chỉ trích em? Anh nên chấp nhận em đúng như con người em. Còn em, anh cũng thấy là em đang cố bỏ thuốc. Greg – cũng do bản năng, nhắc lại nhận xét của mình với giọng điệu chỉ trích mạnh mẽ hơn. Cuộc đối thoại giống như một ván tennis: Anh công nhận rằng em đang cố gắng hút ít hơn. Nhưng có điều đáng lưu ý là khi tới đây, thấy tấm bảng ghi “Không hút thuốc”, em cũng thôi không hút. Nhưng ở nhà thì khói thuốc tràn ngập mọi chỗ.
Sheila: Đúng vậy, đây không phải là nhà mình. Nhưng em cho rằng em có quyền hút thuốc trong ngôi nhà của mình chứ! Sheila đưa ra thông điệp cuối cùng này với đôi chút bực bội và có những tiếng thì thầm trong đám đông bên dưới. Đây là lúc tôi tham gia vào câu chuyện.
Hendrix: OK. Chúng ta bắt đầu lại lần nữa và xem thử, nếu như chúng ta thực hành bài tập giao tiếp không có sự đối đầu thì sẽ như thế nào. Greg, anh có thể nhắc lại thông điệp mở đầu của anh được chứ?
Greg: Anh rất thích thú khi chúng ta ở nhà với nhau, nhưng về chuyện em hút thuốc thì quả thật anh đã không lường hết những nỗi phiền muộn đối với anh.
Hendrix: OK. Bây giờ tôi muốn anh nói lại điều này một cách giản dị để người nghe thấy dễ hiểu hơn.
Greg: Để tôi xem nào… Việc em hút thuốc làm anh buồn phiền. Anh đã không hình dung được chuyện ấy, nhưng rồi nó đã xảy ra.
Hendrix: Tốt. Nào, Sheila, tôi muốn cô diễn giải ý kiến của Greg, soi trong gương những ý nghĩ và cảm xúc của cô, nhưng đừng chỉ trích. Greg cũng đừng tự vệ. Rồi cô hỏi lại Greg xem cô có hiểu đúng ý kiến của anh ấy không?
Sheila: Em thực sự buồn vì việc hút thuốc của em đã làm ảnh hưởng…
Hendrix: Không, tôi không yêu cầu cô xin lỗi. Cô chỉ đáp lời Greg, tỏ ra là cô hiểu và chấp nhận những cảm nghĩ của anh ấy.
Sheila: Anh ấy có thể nhắc lại lần nữa được không ?
Greg: Việc em hút thuốc làm anh buồn phiền. Anh đã không hình dung được chuyện ấy nhưng rồi nó đã xảy ra.
Hendrix: Nào, hãy đáp lời anh ấy với thái độ chấp nhận và thiện ý.
Sheila: Em nghĩ rằng tốt nhất là em cai thuốc.
Hendrix: Hít một hơi thở sâu và hãy nhận thức rằng anh ấy cảm thấy không thoải mái vì một thói quen của cô. Nên lắng nghe thông điệp này như một lời phê bình về hành vi của cô và nghe với thiện cảm. Dù đó có là lời phán xét hay không, anh ấy cũng đã cảm thấy không thoải mái và cô hãy quan tâm đến anh ấy. Tôi biết điều đó không dễ làm trước một đám đông như thế này và đối với cô, quả là một điều nhạy cảm.
Sheila: Có thể là em…
Hendrix: Không, đừng cố gắng giải quyết vấn đề. Cô chỉ diễn giải thông điệp của anh ấy cùng nội dung cảm xúc đằng sau nó để anh ấy biết rằng cô hiểu những gì anh ấy cảm nhận.
Sheila: (lấy một hơi thở sâu) OK. Tôi sẽ làm việc ấy bây giờ… Em hiểu rằng anh thực sự buồn phiền vì em hút thuốc. Anh đã không hình dung ra điều đó sẽ làm anh buồn phiền đến thế nào cho đến khi chúng ta sống với nhau. Bây giờ anh cảm thấy băn khoăn vì nó. Có phải anh định nói như vậy không?
Hendrix: Tuyệt. Tôi như nghe thấy nỗi phiền muộn của Greg phản ánh trong giọng nói của cô. Hãy kiểm tra lại xem, Greg? Đó có phải là những điều anh nói không?
Greg: Đúng! Chính là những gì tôi cảm thấy. Thật sự nhẹ nhõm! Đây là lần đầu tiên cô ấy thực sự để tâm nghe tôi.
Khi một người giảm mức độ phòng vệ cảm xúc lặp đi lặp lại sự đau khổ trong bối cảnh đó, nó sẽ dẫn đến sự phát triển sâu sắc sự thân mật trong môi trường trị liệu. Đối thoại Hình mẫu khuyến khích loại truyền thông sâu sắc này và dạy các cặp đôi làm thế nào để thực hiện nó cho đến khi quá trình trở nên quen thuộc và cảm thấy tự nhiên.
Mặt hạn chế của Liệu pháp Hình mẫu Mối quan hệ
Vì liệu pháp Hình mẫu tập trung vào việc thiết lập mối quan hệ yêu đương và đào sâu vào sự kết nối thân mật, nó có thể không phù hợp với các cặp đôi đang trải qua giai đoạn bạo lực gia đình, các vấn đề về cờ bạc, hoặc các vấn đề về sức khỏe. Liệu pháp Hình mẫu chỉ có thể có hiệu quả sau khi các mối đe dọa trực tiếp như vậy đối với mối quan hệ được giải quyết hợp lý. Các Hendrix sẽ xem xét các yếu tố cụ thể, bao gồm bất kỳ chuẩn đoán sức khỏe tinh thần nào khi phát triển kế hoạch điều trị.
Tài liệu tham khảo:
- Sách “Làm thế nào để có cuộc hôn nhân hoàn hảo – Getting the Love You Want“, tác giả Tiến sĩ Harville Hendrix, dịch giả Phan Linh Lan và Phan Lưu Ly.
- Harville, H. (n.d.). “Sự tiến triển của Liệu pháp Hình mẫu Mối quan hệ: Hành trình cá nhân và chuyên nghiệp“
- Lipthrott, D.J. (n.d.). Đối thoại Hình mẫu – đối thoại có chủ ý.
- GoodTherapy.org
Vui lòng ghi rõ nguồn khi sao chép.
