Liệu pháp Thân chủ trọng tâm (Client-centered Therapy)
Là một Coach hay Nhà trị liệu, bạn có đang sử dụng Liệu pháp Thân chủ trọng tâm (hay Coaching Lấy người làm trung tâm)?
Bài viết này được tôi nghiên cứu và phác thảo trong bối cảnh đang là một Nhà thực hành, Nhà đào tạo NLP. Đứng từ góc độ NLP tham khảo và nghiên cứu các Liệu pháp vào Coaching, không nhằm mục đích trình bày một cách chi tiết và hướng dẫn người khác làm theo dưới góc độ học thuật Tham vấn và Trị liệu Tâm lý, lưu ý trước khi đọc!
Nhà tâm lý học Carl Rogers đã tạo ra mô hình lấy con người làm trung tâm để truyền cảm hứng cho coach. Liệu pháp Thân chủ trọng tâm được tạo ra vào những năm 1940. Loại trị liệu này trái ngược với mô hình trị liệu cũ của các nhà trị liệu thời bấy giờ – xem nhà trị liệu là chuyên gia, thay vào đó hướng tới phương pháp tiếp cận không trực tiếp, thấu cảm, trao quyền trực tiếp và truyền động lực cho khách hàng trong quá trình trị liệu. Liệu pháp này dựa trên niềm tin của Rogers rằng, mọi người đều cố gắng và có khả năng hoàn thiện chính mình bằng tiềm năng của mình. Liệu pháp lấy con người làm trung tâm, còn được gọi là Liệu pháp theo trường phái Rogers (Rogerian), đã có một tác động to lớn trong lĩnh vực trị liệu tâm lý và nhiều môn học khác, trong đó có coaching.
Xem thêm các liệu pháp khác:
Lý thuyết Rogerian trong Tâm lý trị liệu
Thay vì xem con người là thiếu xót về bản chất, với các hành vi và suy nghĩ có vấn đề cần được điều trị, Liệu pháp Thân chủ trọng tâm xác định rằng mỗi người có năng lực và khát khao phát triển và thay đổi bản thân. Rogers gọi khuynh hướng tự nhiên của con người là “xu hướng hiện thực hóa” hoặc tự hiện thực. Ông đã liên kết nó với cách mà các sinh vật sống khác phấn đấu đến sự cân bằng, trật tự và phức tạp hơn. Theo Rogers, “Các cá nhân có những nguồn lực khổng lồ để tự thấu hiểu và thay đổi quan niệm bản thân, thái độ căn bản và hành vi tự định hướng; những nguồn lực này có thể được tiếp cận nếu thân chủ được cung cấp một môi trường thuận lợi và tích cực về mặt tâm lý“.
Nhà trị liệu Thân chủ trọng tâm học cách nhận biết và tin tưởng vào tiềm năng của con người, cung cấp cho khách hàng sự đồng cảm và chú ý tích cực vô điều kiện để giúp tạo ra sự thay đổi. Nhà trị liệu tránh tiếp cận trực tiếp, chỉ “nương theo” sự dẫn dắt khách hàng bất cứ lúc nào có thể. Nhà trị liệu cung cấp sự hỗ trợ, hướng dẫn và những điều cần thiết để khách hàng có thể khám phá các giải pháp cá nhân bên trong mình.
Liệu pháp Thân chủ trọng tâm đã đi đầu trong phong trào tâm lý nhân văn và đã ảnh hưởng đến nhiều kỹ thuật và lĩnh vực sức khỏe tâm thần nói chung. Các kỹ thuật Rogerian cũng ảnh hưởng đến nhiều ngành khác, từ y học đến giáo dục.
Thân chủ trọng tâm trong coaching
Đến đây bạn có thấy có một sự tương đồng giữa liệu pháp và coaching hay không? Đối với bản thân tôi, ngay từ ngày tiếp cận đến coaching, trong tôi đã có một sự quen thuộc khó giải thích giữa hai hệ thống này. Theo thời gian tìm hiểu tôi mới nhận ra, Carl Rogers hay Liệu pháp Thân chủ trọng tâm chính là nền tảng vững chắc và những triết lý khởi đầu cho các quy tắc trong coaching ngày nay.
Mục tiêu của Liệu pháp này là cung cấp cho khách hàng cơ hội phát triển cảm nhận về bản thân để họ nhận ra năng lực, cảm xúc và hành vi của mình đang bị ảnh hưởng tiêu cực/tích cực như thế nào.
Khách hàng có trách nhiệm cải thiện cuộc sống của mình chứ không phải Nhà trị liệu hay Coach. Cách tiếp cận lấy khách hàng làm trọng tâm của Rogers nhấn mạnh đến khách hàng – người sẽ đi đến hình thành một sự hiểu biết thích hợp về thế giới của mình và bản thân chính mình.
Liệu pháp hoạt động theo ba nguyên tắc cơ bản phản ánh thái độ của Coach và Khác hàng:
- Coach phải nhất quán với Khách hàng.
- Coach cung cấp cho Khách hàng quan sự chú ý tích cực vô điều kiện: Rogers tin rằng để con người phát triển và hoàn thiện tài năng của mình là rất cần thiết và con người có giá trị cao như chính họ.
- Coach thể hiện sự hiểu biết cảm thông với Khách hàng: Dõi theo chính xác những gì Khách hàng đang cảm nhận và truyền thông với họ rằng Coach hiểu những gì mà họ đang cảm nhận.
Liệu pháp Thân chủ trọng tâm được xây dựng trên nền tảng của sự tin tưởng.
Khách hàng phải cảm thấy rằng anh ấy tin Nhà trị liệu (hay Coach) và Nhà trị liệu phải có niềm tin vào khách hàng. Nhà trị liệu cần tạo ra một môi trường phù hợp, để liệu pháp sử dụng thành công.
6 yếu tố cần thiết cho sự phát triển trong Liệu pháp Rogerian
Rogers đã xác định sáu yếu tố chính kích thích sự phát triển trong mỗi cá nhân. Ông gợi ý rằng, khi những điều kiện này được đáp ứng, người đó sẽ hướng tới một sự đủ đầy có tính xây dựng tiềm năng của bản thân. Theo lý thuyết Rogerian, sáu yếu tố cần thiết cho sự phát triển là:
- Sự tiếp xúc tâm lý Khách hàng – Nhà trị liệu: Điều kiện đầu tiên này chỉ ra rằng mối quan hệ giữa Nhà trị liệu và khách hàng phải tồn tại nhằm mục đích để khách hàng tạo ra sự thay đổi tích cực.
- Khách hàng không nhất quán hay tính dễ bị tổn thương: Sự khác biệt giữa hình ảnh bản thân khách hàng và kinh nghiệm thực tế khiến họ dễ bị sợ hãi và lo lắng. Khách hàng thường không ý thức được sự không nhất quán.
- Nhà trị liệu nhất quán và tính chân thực: Nhà trị liệu nên tự nhận thức, chân thực và nhất quán. Điều này không ngụ ý rằng Nhà trị liệu cần là một hình ảnh hoàn hảo, mà chỉ cần anh ta hoặc cô ta thành thật với chính mình trong mối quan hệ trị liệu.
- Nhà trị liệu chú ý tích cực vô điều kiện: Những trải nghiệm của khách hàng, cả tích cực và tiêu cực, nên được nhà trị liệu chấp nhận không điều kiện hay có bất kỳ phán xét nào. Bằng cách này, khách hàng có thể chia sẻ kinh nghiệm của mình mà không sợ hãi bị phán xét.
- Sự thấu cảm: Nhà trị liệu thể hiện sự hiểu biết cảm thông với trải nghiệm của khách hàng và nhận ra những trải nghiệm cảm xúc mà không bị dính chấp cảm xúc của mình.
- Nhận thức của khách hàng: Ở một mức độ nào đó, khách hàng nhận thức được sự quan tâm tích cực và vô điều kiện của nhà trị liệu. Điều này được truyền thông qua từ ngữ hay hành vi của nhà trị liệu.
Các nguồn tham khảo đến Liệu pháp Thân chủ Trọng tâm:
- Hiệp hội phát triển phương pháp Thân chủ trọng tâm.
- Hiệp hội Anh về phương pháp tiếp cận Thân chủ trọng tâm.
- Thân chủ trọng tâm Quốc tế.
- Tiến trình thành nhân do chính tác giả Carl Rogers thực hiện (Ở Việt Nam, bạn có thể tìm thấy ở nhà sách).
Tài liệu tham khảo:
- Rogers, Carl R. (1957). Các điều kiện cần và đủ để thay đổi cách trị liệu. Tạp chí Tâm lý Tư vấn, 21
- Rogers, Carl R. (1980). Tiến trình thành nhân. Boston: Houghton Mifflin.
Vui lòng ghi rõ nguồn khi sao chép.
